Îí îòâå÷àë

Holokaust – to zapowiadana, instytucjonalnie zorganizowana i systematycznie przeprowadzona eksterminacja blisko 6 milionw europejskich ydw w latach II wojny wiatowej.
Ogrom zbrodni, cakowity brak jej racjonalnych przesanek nie mieci si w kategoriach naszych norm poznania, ani pojmowania wiata. Wydaje si, e aby „zrozumie” to wydarzenie
musimy zada sobie kilka podstawowych pyta: Dlaczego to byo moliwe? Jak do tego doszo?
Co zrobi, aby si to ju nigdy nie powtrzyo? Co takiego wydarzyo si w wiecie, e jedni
ludzie najpierw przez wieki mwili innym: „Nie moecie wyznawa swojej religii”, nastpnie
„Nie moecie mieszka midzy nami”, a wreszcie u progu lat 40. XX wieku „Nie moecie y,
nie jestecie ludmi”? Odpowied na te pytania wymaga zatem rozwaenia kwestii stosunku
spoeczestw do ydw, wrd ktrych yli od stuleci jak rwnie spojrzenia na nasze wspczesne relacje.
ydom, yjcym w diasporze w rnych krajach, czsto przyszo mieszka we wrogim im
otoczeniu. Niech do nich motywowana bya rnymi czynnikami – religijnymi, spoecznymi, ekonomicznymi czy kulturowymi. Dla „zrozumienia” Holokaustu wane jest poznanie,
czym bya ta niech, dlaczego powstaa, jakie formy przyjmowaa na przestrzeni dziejw i jakie byy jej konsekwencje. Niezwykle wane jest take poznanie, chocia w zarysie historii
i kultury ydw. Kim byli, gdzie mieszkali, czym si trudnili, na czym polegaa ich odrbno
kulturowa i religijna?
Zdajemy sobie spraw, e nie udzielimy odpowiedzi na wszystkie nurtujce Was pytania.
Zdecydowalimy si jednak podj ten trud, przekonani o wadze zagadnienia i pewni, e z zainteresowaniem udacie si z nami w podr, aby pozna, nieraz mroczne, zakamarki tamtej
odlegej i tej cakiem nam bliskiej historii.
Ksika, ktr trzymacie w rkach po raz pierwszy ukazaa si w 2003 roku pod tytuem
Holokaust – zrozumie dlaczego. Obecne wydanie zostao poprawione i uzupenione o nowe
treci, dlatego zdecydowalimy si zmieni jej tytu. Uznalimy za konieczne wzbogaci nasz
ksik o nowe wyniki bada polskich historykw, lub o te treci, ktrych nie byo w poprzednich wydaniach, a ktre s warte przyblienia czytelnikowi. Badania naukowe, popularyzacja
ich w spoeczestwie polskim i upamitnienie Zagady w cigu ostatnich 10 lat niezwykle si
rozwiny. Kiedy przygotowywalimy pierwsze wydanie ksiki (2001-2002) w Polsce trwaa
tzw. „dyskusja jedwabieska”, ktra jak si okazao miaa dla nas wszystkich przeomowe znaczenie. W 2003 r. powstao Centrum Bada nad Zagad ydw przy Instytucie Filozofii PAN
w Warszawie – w tej chwili najwaniejszy orodek badawczy w Polsce, skupiajcy naukowcw
rnych dyscyplin, ktrzy badaj nieznane lub pomijane dotd zakamarki Zagady. Wydawany
przez Centrum rocznik pt. „Zagada ydw. Studia i Materiay” jest jednym z najwaniejszych
pism naukowych powiconych tematyce Zagady na wiecie. W 2003 r. powsta, i do dzi
dziaa, polsko-izraelski program „Bliej siebie. Kultura i historia dwch narodw”, ktremu patronuj oba ministerstwa edukacji, w ramach ktrego corocznie spotyka si modzie szkolna
obu krajw. Wanym elementem tego spotkania jest nie tylko rozmowa, ale wsplne upamitnienie Holokaustu. Od 2005 r. decyzj ministra edukacji narodowej w polskich szkoach uro-